CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC PHẨM PQA
Học tập và làm theo lời dạy của Thánh Y Hải Thượng Lãn Ông

Bát cương trong YHCT - 8 Cương lĩnh chẩn đoán bệnh trong Đông Y

Tác giả:
Tham vấn Y khoa:

Bát cương chính là 8 cương mục lớn của Y học cổ truyền khái quát chính xác bản chất của bệnh để từ đó đưa ra được phương pháp điều trị tận gốc.

Bát cương là gì

Bát cương chính là tổng hợp xác định chính xác bản chất của bệnh dựa trên những thông tin của người bệnh. Phương pháp sẽ dựa trên tứ chẩn sau đó tổng hợp trạng thái, xu hướng tiến triển của bệnh để cho kết luận chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh rõ ràng nhất. 

Đặc điểm của bát cương

Yêu cầu của bát cương là phải:

  • Vừa chú ý tới cái chung vừa chú ý tới chất riêng của từng bệnh,
  • Vừa chú ý đến cục bộ vừa phải chú ý đến yếu tố toàn thân,
  • Vừa chú ý tới quá trình tăng giảm bệnh, vừa chú ý tới sức đề kháng của cơ thể người bệnh. 

bát cương trong y học cổ truyền

Cần phải phối kết hợp các vị thuốc với nhau để gia tăng dược tính điều trị

8 phương pháp nhận định nguyên nhân gây bệnh trong Đông Y

Bát cương trong Đông y được hiểu là 8 phương pháp chẩn đoán kết luận bệnh

1. Chứng biểu

Chứng bệnh ở biểu là bệnh còn ở bên ngoài cơ thể như bệnh cảm mạo, bệnh truyền nhiễm ở giai đoạn đầu. Những người mắc bệnh này sẽ có biểu hiện phát sốt, sợ gió, sợ lạnh, đau người, ngạt mũi, hắt hơi, ho, nhức đầu, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù. Những người mới mắc bệnh nghĩa là bệnh còn ở phía ngoài cơ thể (phần vệ), chưa vào sâu trong tạng phủ, chính khí chưa suy yếu.

Chứng biểu có thể phối hợp thành: 

  • Biểu hàn: sợ lạnh nhiều, thích ấm nóng, mạch phù khẩn
  • Biểu nhiệt: sốt không sợ lạnh, sợ nóng, mạch phù sác hữu lực
  • Biểu hư: sốt có ra mồ hôi, mạch phù vô lực
  • Biểu thực: sốt không ra mồ hôi, mạch phù hữu lực

2. Chứng lý

Chứng lý chính là bệnh xâm nhập sâu vào cơ thể ở các tạng phủ, phần dinh, khí, huyết. Bệnh khiến cho cơ thể sốt cao, khát nhiều, nôn mửa, đau bụng, táo bón hoặc ỉa lỏng, nước tiểu đậm, chất lưỡi đỏ hoặc sạm khô, rêu lưỡi vàng dầy, mạch trầm.

Các bệnh nội thương như đau dạ dày, cao huyết áp, bệnh tâm thần... hoặc các bệnh ngoại cảm như bệnh nhiễm khuẩn, bệnh lây ở giai đoạn toàn phát, sốt cao, khát, mê sảng, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, tiểu tiện đỏ.

  • Lý hàn: thêm đầy bụng, sợ lạnh, ỉa chảy
  • Lý nhiệt: thêm sốt cao vật vã, khát nước, mạch hồng
  • Lý hư: sợ lạnh, ăn kem, khó tiêu, ỉa lỏng
  • Lý thực: thêm táo bón, bụng đầy chướng, vật vã, phát cuồng
  • Những trường hợp bệnh tích ở bên ngoài như mụn nhọt, ban chẩn, mề đay... nhưng lại do một chứng bệnh ở bên trong như huyết nhiệt, như vậy bệnh vừa ở phần biểu lại vừa ở phần lý, phép chữa là biểu lý song giải

3. Chứng hàn

Chứng hàn khiến người bệnh sợ lạnh, thích ấm nóng, miệng nhạt, không khát, sắc mặt xanh trắng, chân tay lạnh, nước tiểu trong dài, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng mỏng, ướt bóng, mạch trì.

Nhiều trường hợp bệnh nhân (chân nhiệt: sốt cao, thở thô nóng, họng miệng khô, rêu lưỡi vàng khô, rất khát, mê sảng bụng đầy chướng ấn đau, tiểu tiện ít và đỏ, táo bón) nhưng biểu hiện ra ngoài là hàn (giả hàn). Ví dụ như trong bệnh truyền nhiễm, độc tố của vi khuẩn gây trụy mạch, da xanh tái, chân tay lạnh, không muốn mặc áo, đắp chăn, mạch trầm trì, ấn có lực. Những trường hợp "giả hàn" thường có chứng nhiệt xảy ra trước hoặc đồng thời. 

Những người mắc chứng hàn là do hàn tà hoặc do dương hư muôn dứt điểm cần phải dùng thuốc ấm nóng để chữa. 

bát cương trong y học cổ truyền bốc đúng thuốc chữa đúng bệnh

Bốc đúng thuốc chữa đúng bệnh

4. Chứng nhiệt

Những người mắc chứng nhiệt dễ sốt cao, thích mát, sợ nóng, mặt đỏ, chân tay nóng, tiểu tiện ít và đỏ, rêu lưỡi vàng khô, chất lưỡi đỏ, mạch sác.

Chứng nhiệt "giả nhiệt": phiền táo, khát nước (nhiệt) nhưng không muốn uống (chân hàn), miệng mũi khô, có khi ra máu, mắt đỏ, mình nóng (giả thiết) nhưng ấn sâu không thấy nóng (chân hàn). Mạch phù sác (giả nhiệt) nhưng ấn sâu không thấy mạch (chân hàn).

Chứng thực nhiệt phải dùng thuốc mát lạnh để thanh trừ như thanh nhiệt tả hỏa, thanh nhiệt giải độc, thanh nhiệt giải thử, thanh nhiệt táo thấp...

5. Chứng hư

Chứng hư là chỉ những người mệt mỏi, gầy yếu mắc bệnh đã lâu. Vẻ mặt lúc nào cũng bơ phờ, kém linh hoạt, sắc mặt trắng bệch, hơi thở yếu ngắn, tiếng nói nhỏ. Thường xuyên ra mồ hôi, mồ hôi trộm, đi tiểu không tự chủ. 

Chứng hư chính là biểu hiện của sức đề kháng trong cơ thể suy yếu, chính khí đã hư, do đó cần phải dùng phương pháp bổ để nâng chính khí lên. 

6. Chứng thực

Chứng thực là biểu hiện của bệnh thường mới mắc hoặc người bệnh thể trạng tốt, tiếng nói và tiếng thở trong lòng hồi hộp, phiền toái, bứt rứt, ngực bụng đầy tức, hoặc sưng nóng đỏ đau, ấn đau (cự án), táo bón, bí đái, đái buốt, đái rắt, rêu lưỡi vàng, mạch thực hữu lực.

Sức chống đỡ của cơ thể còn mạnh (chính khí tốt), đồng thời sức tấn công của bệnh mạnh (tà khí mạnh). Do vậy phải dùng phép tả để nhanh chóng giải trừ bệnh tả. 

Thực tế lâm sàng thường phức tạp, chứng hư, chứng thực thường xen kẽ.

Ví dụ 1: Bệnh nhân sốt cao, mặt đỏ, lưỡi đỏ, mạch nhanh, thở mạnh (chứng thực), do sốt cao ra mồ hôi nhiều, mất tân dịch, sút cân nhanh, khát nước mệt mỏi (chứng hư).

Ví dụ 2: Bệnh nhân cơ thể suy yếu lại mới mắc bệnh mới như cảm mạo, nhiễm khuẩn….Trên bệnh nhân này vừa có cả chứng thực lẫn chứng hư.

Thầy thuốc phải vừa dùng phép tả vừa dùng phép công bố kiêm trị

7. Chứng âm

Chứng âm biểu hiện trong người lạnh, mặt trắng, lưỡi nhợt, chân tay lạnh, trạng thái tinh thần ít hoạt động, mệt mỏi, thở yếu, thích ấm nóng, không khát, nằm quay mặt vào bóng tối, mạch trầm nhược, tiểu tiện trong, đại tiện lỏng. 

Hoạt động chức năng tạng phủ bị suy yếu hoặc hàn thịnh. Phải dùng dương dược (thuốc bổ dưỡng có tính nóng ấm) để thúc đẩy chức năng tạng phủ và trừ hàn.

8. Chứng dương 

Thường thấy của các chứng bệnh thuộc dương, trạng thái tinh thần tốt, chân tay nóng ấm, sợ nóng tiếng nói, tiếng thở thô mạnh, khát nước năm quay mặt ra sáng, mặt đỏ, lưỡi đỏ, mạch phù sác, hoạt sác có lực.

Hoạt động chức năng tạng phủ vượng, quá vượng: tà khí mạnh và nhiệt tà thịnh. Phải dùng dược (thuốc mát lạnh và sinh tân dịch) để dưỡng ẩm và trừ nhiệt tà.

Như vậy có thể thấy rằng, trong chẩn đoán bệnh theo Bát Cương cần phải dựa vào xu hướng chung nhất không dựa vào một triệu chứng mà phải căn cứ vào hội chứng. Phải tìm đúng bản chất của tình trạng bệnh vì bản thân hiện tượng có khi không phù hợp với nhau. Khi vận dụng thực tế cần phải phối hợp các cương khác nhau thì bệnh mới dứt điểm hoàn toàn. 

>>Tìm hiểu ngay: Bát pháp: 8 cách điều trị bệnh trong Y Học Cổ Truyền

Bình luận bài viết
(*) Thông tin bắt buộc

Bài viết liên quan

Xem tất cả
Thuốc An Thần hỗ trợ an thần, ngon giấc trị chứng an thần bất an

Thuốc An Thần hỗ trợ an thần, ngon giấc trị chứng an thần bất an

Ngày đăng:18/10/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Thuốc An Thần có tác dụng chữa các trường hợp mất ngủ, hồi hộp, vật vã và các trường hợp nhức đầu, chóng mặt, cho giật, động kinh. Đây chính là những bài thuốc chuyên biệt chủ trị bệnh...
Xem chi tiết
Nguyên tắc: "chữa bệnh chữa tận gốc" của Thánh y Hải Thượng Lãn Ông

Nguyên tắc: "chữa bệnh chữa tận gốc" của Thánh y Hải Thượng Lãn Ông

Ngày đăng:21/09/2022, Bởi: Trần Quốc Tâm
Hải Thượng Lãn Ông là một người thầy y đức, được mệnh danh là vị danh y nổi tiếng của nền y học Việt Nam. Ông đã có những thành tựu vĩ đại dù trải qua hàng trăm năm vẫn giữ vẹn nguyên...
Xem chi tiết
Bài thuốc Thanh Nhiệt dứt điểm nóng trong - giải độc cơ thể

Bài thuốc Thanh Nhiệt dứt điểm nóng trong - giải độc cơ thể

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Thuốc Thanh Nhiệt là các bài thuốc có tác động thanh giải nhiệt tà ở phần lý.  Nghĩa là sử dụng các vị thuốc có tính mát để chữa những chứng bệnh gây ra do nhiệt trong người gây nên. Hãy...
Xem chi tiết
Thuốc Bổ nâng cao sức khỏe tổng thể giải trừ tà khí xâm nhập

Thuốc Bổ nâng cao sức khỏe tổng thể giải trừ tà khí xâm nhập

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Theo Đông y, mọi bệnh tật phát sinh đều do chính khí không thắng được tà khí. Trong đó chính khí chính là sức đề kháng còn tà khí chính là những nguyên nhân gây nên bệnh. Khi chính khí suy nhược...
Xem chi tiết
Thuốc Nhuận Tràng -  Loại bỏ ngay tình trạng táo bón kéo dài

Thuốc Nhuận Tràng - Loại bỏ ngay tình trạng táo bón kéo dài

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Thuốc Nhuận Tràng là những vị thuốc có tác dụng chữa các trường hợp táo bón do sốt cao mất nước, phụ nữ bị táo bón sau khi đẻ, táo bón ở người già do thiếu nước. Đây là các vị thuốc...
Xem chi tiết
Thuốc Chữa Ho đặc trị long đờm cắt nhanh các cơn ho kéo dài

Thuốc Chữa Ho đặc trị long đờm cắt nhanh các cơn ho kéo dài

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Ho là bệnh liên quan tới ngoại cảm và nội thương do đó, muốn dứt điểm tình trạng ho kéo dài thì không chỉ điều trị triệu là đủ. Cần phải tập trung bồi bổ tạng phủ bằng các bài thuốc...
Xem chi tiết
Thuốc Hành Khí chủ trị giải uất, thúc đẩy khí huyết lưu thông

Thuốc Hành Khí chủ trị giải uất, thúc đẩy khí huyết lưu thông

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Thuốc hành khí là loại thuốc được sử dụng với công dụng thúc đẩy khí huyết lưu thông để điều hòa khí huyết trong cơ thể. Đây chính là dòng thuốc được sử dụng để điều trị các...
Xem chi tiết
Thuốc Cầm Máu tác động dứt điểm chứng chảy máu kéo dài

Thuốc Cầm Máu tác động dứt điểm chứng chảy máu kéo dài

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Thuốc Cầm Máu được sử dụng chính trong trường hợp chảy máu kéo dài khó kiểm soát. Đây không chỉ là những thuốc cắt nhanh tình trạng chảy máu xung huyết, chảy máu cam. Mà các vị thuốc này còn...
Xem chi tiết
Thuốc Hoạt Huyết đặc trị các bệnh gây ra do xung huyết

Thuốc Hoạt Huyết đặc trị các bệnh gây ra do xung huyết

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Bài thuốc Hoạt huyết là bài thuốc đặc trị chữa các chứng huyết ứ, ví dụ như bệnh nhiễm sốt cao, bụng dưới đầy đau, tiểu tiện không lợi, đại tiện phân đen, khí hư, huyết trệ, kinh mạch...
Xem chi tiết
Thuốc Lợi Niệu và các vị thuốc đặc trị không được bỏ qua

Thuốc Lợi Niệu và các vị thuốc đặc trị không được bỏ qua

Ngày đăng:16/08/2022, Bởi: Phạm Thị Thắm
Thuốc lợi niệu được sử dụng chính trong bài thuốc thúc đẩy tiểu tiện dễ dàng, khắc phục tình trạng số lượng nước tiểu tăng, làm nước tiểu trong. Những vị thuốc này có thể sử dụng...
Xem chi tiết

Tin tức - Sự kiện

Trung tâm nghiên cứu Y Học Cổ Truyền PQA - Nơi bảo tồn và nâng tầm tinh hoa YHCT dân tộc

Trung tâm nghiên cứu Y Học Cổ Truyền PQA - Nơi bảo tồn và nâng tầm tinh hoa YHCT dân tộc

Ngày đăng:14/03/2023
Trải qua thời gian xây dựng và phát triển, Trung tâm nghiên cứu YHCT - Dược phẩm PQA chính thức trở thành đơn vị chuyên nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ sản xuất để tạo ra các sản...
Dược phẩm PQA vui mừng du xuân Quý Mão 2023

Dược phẩm PQA vui mừng du xuân Quý Mão 2023

Ngày đăng:07/03/2023
Mừng xuân Quý Mão 2023, Dược phẩm PQA đã tổ chức chuyến đi đặc biệt, lễ chùa đầu năm để cầu chúc bình an, may mắn, lộc phát cho toàn thể CBNV công ty và cầu một năm “thuận buồm xuôi gió”...
Dược phẩm PQA tổ chức Hội thi Cắm hoa nghệ thuật Chào mừng 8/3

Dược phẩm PQA tổ chức Hội thi Cắm hoa nghệ thuật Chào mừng 8/3

Ngày đăng:06/03/2023
Hòa mình cùng không khí Chào mừng kỷ niệm 113 năm ngày Quốc tế Phụ nữ (08/03/1910 - 08/03/2023), Dược phẩm PQA đã tổ chức Hội thi cắm hoa nghệ thuật với chủ đề "Phụ nữ là để yêu thương".
Dược phẩm PQA vinh dự nhận chứng chỉ FDA của Mỹ

Dược phẩm PQA vinh dự nhận chứng chỉ FDA của Mỹ

Ngày đăng:07/02/2023
Công ty cổ phần Dược phẩm PQA với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Dược phẩm bảo vệ sức khỏe đã đạt tiêu chuẩn và được cấp Giấy chứng nhận đã đăng ký với FDA Hoa Kỳ. Đây chính là...
Nhà máy đạt chuẩn GMP của Dược phẩm PQA nơi gửi trọn niềm tin chất lượng sản phẩm

Nhà máy đạt chuẩn GMP của Dược phẩm PQA nơi gửi trọn niềm tin chất lượng sản phẩm

Ngày đăng:10/12/2022
Công ty cổ phần dược phẩm PQA chuyên sản xuất, kinh doanh các sản phẩm là dược phẩm, thực phẩm chức năng có nguồn gốc hoàn toàn từ dược liệu thiên nhiên, chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp toàn...
PQA trao gửi món quà yêu thương tới các trẻ em khuyết tật

PQA trao gửi món quà yêu thương tới các trẻ em khuyết tật

Ngày đăng:10/12/2022
Với tinh thần tương thân tương ái, cảm thông và sẻ chia những khó khăn với cộng đồng, Dược phẩm PQA luôn dành một phần ngân sách cho các hoạt động từ thiện, hỗ trợ các trung tâm nuôi dưỡng...
Dược phẩm PQA tự hào nhận giải thưởng "Thương Hiệu Vàng" 2022

Dược phẩm PQA tự hào nhận giải thưởng "Thương Hiệu Vàng" 2022

Ngày đăng:09/12/2022
Ngày 27/11, Lễ kỷ niệm Ngày phòng chống hàng giả, hàng nhái năm 2022 được tổ chức bởi Hiệp hội VATAP phối hợp với Tạp chí Thương hiệu và Công luận, Tạp chí Thương hiệu và sản phẩm, đồng...
Dược phẩm PQA không ngừng đổi mới để nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng

Dược phẩm PQA không ngừng đổi mới để nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng

Ngày đăng:08/12/2022
Nhằm nâng cao trải nghiệm sản phẩm của khách hàng, nâng cao kỹ năng chuyên môn, nâng cao nghiệp vụ tư vấn, chăm sóc khách hàng của đội ngũ dược sĩ PQA. Dược phẩm PQA đã tổ chức lớp tập...
0818 288 717